یکی از راههای تعیین سطح خوانایی کتابهای درسی و تشخیص متناسب بودن متن با توانایی دانش آموزان، اندازه‌گیری قدرت خوانایی متن است که عوامل مهمی همچون خود یادگیرنده و کتاب درسی (فونت، شکلها و اندازۀ متن و...) را درنظر می‌گیرد. هدف از نگارش این مقاله بررسی قدرت خوانایی دانش آموزان یک زبانه (فارس زبان) و دو زبانۀ (کرد و آذری زبان) و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی است. این تحقیق با روش علّی- مقایسه ای انجام شده است. ۴۳۰ دانش آموز پنجم ابتدایی یک زبانۀ فارس و دو زبانۀ آذری و کرد زبان به منزلۀ نمونه آماری در سه شهر تهران، مهاباد و مراغه با روش    نمونه ­گیری خوشه ای انتخاب شده اند. شمار نمونه‌ها در این شهرها به ترتیب ۱۵۳، ۱۴۵و ۱۳۲ بوده است. برای اندازه‌گیری قدرت خوانایی دانش آموزان از آزمون کلوز و برای پیشرفت تحصیلی از آزمون معلم ساخته که دارای روایی و پایایی لازم بودند، استفاده شده است. داده‌های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که میان قدرت خوانایی دانش‌آموزان یک زبانه و دو زبانه تفاوت معنادار وجود دارد و یک زبانه‌ها قدرت خوانایی بالاتری دارند، اما میان قدرت خوانایی دو زبانه‌های آذری و کردزبان، تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج نشان داد که میان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان (یک زبانه و دو زبانه) نیز تفاوت وجود دارد و همبستگی معناداری میان قدرت خوانایی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان (یک زبانه و دو زبانه) وجود دارد؛ بنابراین، با توجه به نتایج پژوهش می‌توان گفت که متن کتاب فارسی پنجم متناسب با سطح توانایی دانش‌آموزان دو زبانه نیست و متن از نظر سطح خوانایی بالاتر از سطح توانایی دانش‌آموزان دو زبانه است، اما متن کتاب برای دانش آموزان یک زبانه مناسب است.