نظامهای آموزشی کشورهای دنیا در پی پرورش دانش آموختگانی اند که دارای شخصیت پژوهشی باشند تا در عرصه­‌های گوناگون از عهدۀ وظایف و الزامات زندگی پیچیده در هزاره سوم بر آیند. از این رو هدف این پژوهش شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های شخصیت پژوهشی است تا از این رهگذر بتوان راهکارهایی مناسب برای پرورش شخصیت پژوهشی دانش آموزان ارائه داد. این پژوهش از نظر ماهیت و هدف کاربردی است و از لحاظ روش اجرا توصیفی-پیمایشی است. روش پژوهش کتابخانه‌ای و کیفی (روش دلفی) و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه بوده است. جامعه آماری پژوهش، همۀ اعضای هیأت‌علمی (استادیار، دانشیار و استاد) واحدهای دانشگاهی بودند که از میان آنها 30 نفر به روش نمونه‌گیری مبتنی بر هدف به‌عنوان اعضای پانل انتخاب شدند. با استفاده از تکنیک دلفی و با نظرخواهی از  اعضای هیأت علمی و صاحب‌­نظران شاخصها مشخص شدند. برای تحلیل داده‌های پرسشنامه و شناسایی و تعیین ابعاد و مؤلفه‌­های شخصیت پژوهشی، از آزمون‌ آماری تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. در نتیجۀ ماتریس عاملی چرخش یافته، گویه‌ها‌یی که دارای بار عاملی قوی (بیشتر از 0/4) روی عاملهای دیگر بودند، حذف شدند و در نهایت تعداد 63 مؤلفه در قالب 7 بعد (1. بعد فرهنگ مسئله- محوری؛ 2. بعد وقار علمی  3. بعد کاوشگری4. بعد ارتباطات 5. بعد ارزشیابی 6. بعد سواد فناوری7. بعد اشتراک‌­گذاری) استخراج شد که هر بعد با مؤلفه­‌های خود در سطح 0/95 ارتباط معنادار دارد. بنابراین با تأکید و تمرکز روی این هفت بعد می­‌توان در مدارس به جای تربیت گلخانه ای، شخصیتهای پژوهشی تربیت کرد.